- vroegste herinnering is, hoe het huis eruit zag waar we als kind hebben gewoond of wat het laatste boek is dat we hebben gelezen. Het autobiografische geheugen groeit samen met ons op. Het is onze intiemste metgezel, maar stelt ons ook voor vragen.

Waarom trekt het zich zo weinig van onze opdrachten aan, maakt het zoek wat we hadden willen bewaren, of komt het kwispelstaartend aandragen wat we juist hadden weggegooid om het kwijt te raken? Waarom zijn we vrijwel alles vergeten wat voor ons derde of vierde gebeurde? Hoe komt het dat geuren zulke vroege herinneringen losmaken? Waarom hebben we zo'n feilloos geheugen voor krenkingen? Waarom lijkt het leven sneller te gaan als je ouder wordt?

En dit zijn nog maar de alledaagse vragen. Het psychologische onderzoek naar het autobiografische geheugen probeert ook op te helderen waarom iedereen nog precies weet waar hij was toen hij hoorde dat prinses Diana was verongelukt, hoe déjà vu's ontstaan, waarom onze herinnering altijd voorwaarts en nooit achterwaarts verloopt, of hoe een damgrootmeester blind tientallen partijen tegelijk weet te spelen. Hoe kan het dat stervenden soms hun hele leven 'als een film' aan zich voorbij zien trekken? De antwoorden komen soms van de zolders of uit de kelders van de psychologie, en kunnen niet altijd tot in decimalen worden gegeven, maar ze hebben hun oorsprong in de nieuwsgierigheid naar dat deel van het geheugen dat tegelijk ons verleden en onze identiteit uitmaakt.

DOUWE DRAAISMA (1953) is als hoogleraar geschiedenis van de psychologie verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is de auteur van 'De metaforenmachine. Een geschiedenis van het geheugen' (1995), waarmee hij de bakens uitzette voor zijn onderzoek naar de werking en geschiedenis van het geheugen, van WAAROM HET LEVEN SNELLER GAAT ALS JE OUDER WORDT. OVER HET AUTOBIOGRAFISCH GEHEUGEN (2001), dat in twintig talen is vertaald en zowel literaire als wetenschappelijke onderscheidingen in Nederland en het buitenland verwierf, van 'Ontregelde geesten. Ziektegeschiedenissen' (2006), een reeks aangrijpende gevalsbeschrijvingen van psychiaters en patiënten, van 'De heimweefabriek. Geheugen, tijd en ouderdom' (2008), waarin hij het reilen en feilen van het ouder wordende geheugen met compassie beschrijft, en van het VERGEETBOEK (2010), een schitterende cartografie van verloren herinneringen.


Een populair-wetenschappelijk boek over het menselijk geheugen. Draaisma, professor aan de RUG, is belezen en is een vlotte, soms zelfs poetische schrijver. Het boek behandelt zeer diverse aspecten van het menselijk geheugen zoals de rol van geur, de werking van absolute geheugens, simultaangrootmeesters en het Demjanjuk-proces. Al deze onderwerpen worden in losse hoofdstukken behandeld. Sommige hoofdstukken zijn zeer kort en dat geeft een beetje een los zand-idee. Anderzijds maakt dat het toch al goed leesbare boek des te beter behapbaar. De persoonlijke noot verluchtigt het geheel nog maar zonder dat het boek ooit oppervlakkig wordt. Draaisma trekt, zoals het een wetenschapsbeoefenaar betaamt, maar weinig conclusies. Desondanks zal het de leek wellicht storen dat een overkoepelend slotwoord ontbreekt. Ook is het boek enkel vanuit het perspectief van de cognitieve psychologie geschreven, maar aangezien alternatieve benaderingen bij de leek waarschijnlijk niet bekend zijn, is dat in dit geval nauwelijks een gebrek.