Nieuwstaat.

Het stimuleringsprogramma van het ministerie van VWS heeft in het laatste decennium van de vorige eeuw een belangrijke impuls gegeven aan de ontwikkeling van de palliatieve zorgverlening. Al enige jaren daaraan voorafgaande was door de Werkgroep Palliatieve Zorg van het Integraal Kankercentrum Midden-Nederland een aanzet gegeven tot het ontwikkelen van richtlijnen voor diagnostiek en behandeling van symptomen in de palliatieve fase. Samenwerking met de werkgroep Quapal van het Integraal Kankercentrum Oost leidde uiteindelijk tot de totstandkoming van het onderhavige boek, dat 31 richtlijnen bevat. De richtlijnen zijn deels ziektegericht (bijvoorbeeld amyotrofe laterale sclerose, diepe veneuze trombose en longembolie), deels symptoomgericht (bijvoorbeeld hik, jeuk en pijn) en voor een ander deel gericht op binnen de palliatieve zorg belangrijke thema’s, zoals complementaire zorg, existentiële crisis, mantelzorg en rouw. Ook richtlijnen rond vraagstukken in de laatste levensfase (palliatieve sedatie en euthanasie ) zijn opgenomen.

Iedere richtlijn is volgens eenzelfde systematiek geschreven (inleiding, epidemiologie, pathofysiologie, etiologie, diagnostiek, beleid, literatuur), wat het boek prettig leesbaar maakt. Indien van toepassing bevatten de richtlijnen bijlagen die van praktisch nut zijn: ze zijn gericht op technisch handelen (bijvoorbeeld protocollen voor hypodermoclyse of ascitespunctie thuis), of op herkenning van psychopathologie (bijvoorbeeld delirium observatieschaal; DOS), of behulpzaam bij het in kaart brengen van de ziektetoestand (bijvoorbeeld karnofskyindex en klachtendagboek). Op deze wijze wordt de ondertitel ‘Richtlijnen voor de praktijk’ ruimschoots waargemaakt. In de inleiding van het boek staat vermeld dat die praktijk ruim opgevat wordt: patiëntenzorg, onderwijs en bijscholingen en consultatie. Maar zoals voor alle richtlijnen geldt: in de praktijk zal de afweging gemaakt moeten worden of de richtlijn van toepassing is op de situatie en binnen de context van de patiënt. Dit betekent dat zowel (verpleeg)huisartsen en medisch specialisten als artsen in opleiding hun voordeel met dit boek kunnen doen, maar dat het boek vooral een meerwaarde heeft voor alle zorgverleners die in de praktijk werken met patiënten die palliatieve zorg behoeven.