De actuele aandacht voor migratie wekt de indruk dat het om een modern fenomeen gaat. Mensen zijn echter altijd onderweg geweest en Europa heeft vaker grote groepen vluchtelingen gezien. In de kerkgeschiedenis is migratie altijd een belangrijk thema geweest. Volgens Augustinus zijn gelovigen per definitie pelgrims. Het verlangen om het werelds gewoel te verlaten nam vaak concrete vormen aan: woestijnvaders richtten zich in eenzame verlatenheid op God en middeleeuwse pelgrims reisden naar heilige plaatsen. Deze religieuze ijver was altijd vermengd met handelsgeest en nieuwsgierigheid. Tijdens de Reformatie kreeg religieuze migratie een nieuwe dimensie. Het hardnekkige streven de middeleeuwse eenheid tussen burgerlijke en kerkelijke samenleving te bewaren leidde tot uitbarstingen van geweld. Net als hun vervolgers werden vluchtelingen gedreven door verlangen naar religieuze zuiverheid en interpreteerden hun lotgevallen in een religieus kader. In dit themanummer aandacht voor doopsgezinde migratie door de eeuwen heen.

Inhoud: MIRJAM VAN VEEN, Redactioneel Artikelen: GARY WAITE, David Joris (1501-1556). Kunstenaar en profeet van de hernieuwde zintuigen HANS-JÜRGEN GOERTZ, Martin Luther en de dopers. Een poging tot een verdere toenadering MIRJAM VAN VEEN, Ware pelgrims. Dopers-gereformeerd ongemak in Wismar (1553) WILLEM STUVE, Gerommel in het Noorden. Oesewolt Hindericks: een Groningse tegenstander van Jacques Outerman AD VAN DE STAAIJ, Rein Willinks reddingsexpeditie naar de Molotsjna. Tussen wederopbouw en emigratie: de Nederlandse hulp aan de Oekraïne in de jaren 1922-1924 FERNANDO ENNS, JULIA FREUND & HEINRICH WIENS, Identiteitsvorming door een collectief trauma, of hoe geweten en waarden bepaald worden door een periode van vlucht en deportatie. Een verslag van een wetenschappelijke studiedag JOHANNES DYCK, Migratie als het sluiten van de cirkel. De terugkeer naar Duitsland van mennonieten uit de Sovjet-Unie in de periode 1972 tot 2002 ANTOINETTE HAZEVOET & PIETER POST, Eumen.net, project en traject van een Europeesdoopsgezind netwerk (2011-2014). Verslag van een zoektocht naar de sporen van doperse migratie in Europa MIEKE KREBBER, Mennonieten in Galicië. Van genode gasten – Ansiedler – tot verdrevenen – Umsiedler PIETER POST & FERNANDO ENNS, Op zoek naar leven: Menno-Simons- Predigtpreis 2015 MORAD BOUCHAKOUR, Onderweg en toch thuis. Foto’s van mennonieten in Mexico Recensies: MIRJAM VAN VEEN: Kat Hill, Baptism, brotherhood, and belief in reformation Germany THEO BROK: Mathilde Monge, Des communautés mouvantes; les ‘sociétés des fères chrétiens’ en Rhénanie du Nord ALLE G. HOEKEMA: Siegfried Zöllner & Henk van der Steeg (red.), Bersatu dalam Tuhan. GKI-TP 60 Tahun 1956-2016 THEO BROK: J.W.J. Burgers & P. Knevel (ed.), Nieuwe maren – Amsterdam 1534-1535 JELLE BOSMA: Els Kloek & Maarten Hell, Keetje Hodshon (1768-1829); een rijke dame in revolutietijd TOM-ERIC KRIJGER: Alle G. Hoekema & Pieter Post (red.), Frits Kuiper (1898-1974): Doopsgezind theoloog Personalia auteurs