In 1609 benoemden de Staten-Generaal, op voorstel van de directie van de Verenigde oost-Indische Compagnie (VOC), Pieter Both (1568-1615) uit Amersfoort tot de eerste gouverneur-generaal van Nederlands Oost-Indië. Daarmee werd de basis gelegd voor de bestuurlijke structuur van het Nederlandse koloniale imperium in de Oost, dat 350 jaar zou standhouden.

In De eerste landvoogd Pieter Both 1568-1615 van de Linschoten-Vereeniging wordt voor het eerst in de Nederlandse geschiedschrijving uitgebreid en in samenhang aandacht besteed aan het waarom van dit besluit en aan de omstandigheden waaronder het genomen werd: een crisissituatie in de bedrijfsvoering en organisatie van de VOC (de eerste multinational ter wereld) en een crisissituatie in de oorlog tussen Spanje en de Nederlandse Republiek - een oorlog die in Europa werd gevoerd, doch die, juist met behulp van de VOC, ook in de koloniën werd uitgevochten.

Deel 1 van deze studie behandelt allereerst de geschiedenis van de VOC in het eerste decennium van haar bestaan, met het doel na te gaan welke interne problemen hebben geleid tot het besluit van 1609. Vervolgens wordt nagegaan hoe de politieke situatie was in de periode waarin over het Twaalfjarig Bestand werd onderhandeld; dit Bestand zou immers, naar het zich liet aanzien, verdere Nederlandse, i.c. VOC-expansie in de Oost gaan dwarsbomen, mede doordat Spanje nu middelen zou kunnen vrijmaken om de koloniale politiek van de Republiek te dwarsbomen. In dit kader bedachten de Heren Zeventien (het college waaraan het centrale bestuur van de VOC was toevertrouwd) dat reorganisatie tot versterking in de Oost zou kunnen leiden en tegelijkertijd binnenlandse kritiek de mond zou snoeren. De Instructie, die aan de eerste gouverneur-generaal werd meegegeven, wordt daarna geanalyseerd, gevolgd door een beschouwing over de achtergronden van de keuze voor Both. Nadat de lezer heeft gezien hoe Boths vloot werd uitgerust, volgt hij de zeven schepen op hun lange, barre reis naar Bantam. Boths beleid op Java en op de Specerij-eilanden wordt doorgelicht om na te gaan wat er juist is van de wat negatieve opinie die de historiografie uitspreekt over zijn bestuursperiode. Een balansopname sluit deel 1 af.
Verschenen als deel 86 in de reeks Werken van de Linschoten-Vereeniging