MAUS - Vertelling van een overlevende
Oorlog, het is een woord dat dagelijks gehoord wordt. Iedereen heeft dan ook een eigen beeld van wat dit is. Toch wordt dit vaak geassocieerd met geweld, soldaten en macht.

Maar hoe beleeft de bevolking van een land of een bepaalde cultuur zo een oorlog?

Door het boek, vertelling van een overlevende te lezen, hoop ik op deze vraag een antwoord te krijgen.

Het boek

Maus, vertelling van een overlevende is een stripverhaal van Art Spiegelman. Art vertelt het verhaal van zijn vader Vladek die de Holocaust – de tweede wereldoorlog – heeft meegemaakt. Vladek woont in Polen en vertelt hoe zijn land heeft geleden onder de oorlog.

Het verhaal wordt verteld aan de hand van twee soorten dieren. Enerzijds zijn er de muizen, die de Joden voorstellen en anderzijds zijn er de katten die Hitler en co voorstellen.




Vladek samen met zijn zoon Art
Zij worden afgebeeld als muizen.



Hitler wordt afgebeeld als een kat.














Door deze symbolisering te gebruiken geeft de schrijver meteen een beeld van de machtsverhouding tijdens de tweede wereldoorlog. De Joden, muizen waren minderwaardig en niet gewenst en konden elk moment opgegeten worden door de katten.

Verdieping

Het boek kan ingedeeld worden in verschillende delen. Per onderdeel zal ik eerst kort uitleggen wat er in het boek gebeurt en vervolgens komt er een verdieping van het gelezen item.


1 Het land Polen


Op deze kaart, die in het boek staat kan je zien hoe Polen tijdens de wereldoorlog eruit zag.

Er zijn zes buurlanden. Namelijk: Duitsland, Slowakije, Roemenië, Sovjet-Unie, Litouwen en Oost-Pruisen.

Tijdens de wereldoorlog werd Polen bezet door de Duitsers en de Russen.







Wanneer we de kaart uit het boek vergelijken met de huidige kaart van Polen zien we heel wat verschillen.

Enkele landen rondom kenden een verandering. Zo werd Slowakije ingedeeld in Tsjechië en Slowakije. Oost-Pruisen kreeg de naam Rusland en de Sovjet-Unie werd Wit-Rusland.






2 Het begin van de tweede wereldoorlog

Op 1 September 1939, vielen 1.8 miljoen Duitse troepen op drie fronten Polen binnen; Oost
Pruisen in het noorden, Duitsland vanuit het westen en vanuit Slowakije in het zuiden.
De Poolse Joden werden geplaatst in Ghettos waar zij langzaam verhongerden in wrede hoop
op overleving, in feite, eindigde hun leven door de kogel of door het gas.
Veel Poolse niet-Joden werden of getransporteerd naar Duitsland en gebruikt voor slaven
arbeid of simpel geëxecuteerd.
Het leven in Polen was dus geen lachertje meer sinds de Duitsers waren binnengevallen.

Ook in het huis van Vladek is de spanning te snijden tijdens het begin van de oorlog. Anja, de
vrouw van Vladek verspreid communistische boodschappen.



Het communisme is een politieke gedachte. Het woord communisme betekent
gemeenschappelijk. Communisten willen dat alle mensen over alle goederen kunnen
beschikken: alles is van iedereen.

Deze gedachtegang was tijdens de tweede wereldoorlog onacceptabel! De Duitse troepen die
onder de leiding van Hitler stonden waren van gedachten dat alles van hen was. De joden
moesten al hun bezittingen en zelfs hun leven afgeven. Tijdens deze tijd was er dus totaal geen
sprake van gemeenschappelijke goederen.

De Duitsers pasten in alle gebieden hun rassenwetten toe. Joden en zigeuners kwamen buiten
de wet te staan en werden uit de samenleving gestoten.







3 Anti Joden


De Joden waren duidelijk nergens meer gewenst en werden gediscrimineerd. Dit alles gebeurde nog voor de werkelijke tweede wereldoorlog begon. Dit gebeurde niet enkel in Duitsland zelf maar ook in Polen, Oost-Pruisen, Tsjecho-Slowakije, …



De swastika, ook wel bekend als hakenkruis, is een symbool in de vorm van een kruis met aan alle uiteinden een haak. Het is een van de bekendste Nazi-symbolen uit de tweede wereldoorlog. In de tweede wereldoorlog werd dit symbool ook wel het zonnewiel of de zwarte spin genoemd.

De nazi' s gebruikten het hakenkruis als symbool van hun beweging. Ze denken dat het een 'arische' oorsprong heeft. Het blonde volk der Ariërs (Germanen) zou afkomstig zijn uit Azië, uit het gebied dat later India ging heten. Na lange trektochten zouden de Ariërs zijn gaan wonen in Europa. De Duitsers zijn het Germaanse volk.



Zlotty is vandaag de dag nog steeds de Poolse munteenheid. In 2004 is Polen toegetreden tot de Europese Unie maar het land heeft tot nu toe gekozen voor het behoudt van de munteenheid.

Zoals eerder aangehaald, werden de bezittingen van de Joden overgedragen aan de Duitse troepen.

Met de uitspraak – Maak je geen zorgen, Jood. We vinden wel werk voor je! – wordt geduid op de arbeidskampen voor de Joden. Zij werden naar werkkampen gestuurd waar ze zwaar en soms onmenselijk werk moesten verrichten.

De werkverruimingskampen waren aan het eind van de crisisjaren dertig van de vorige eeuw door de 'Rijksdienst voor de Werkverruiming' gebouwd om werklozen in het kader van de werkverschaffing te huisvesten Door de maatregelen van de nazi's waren alle Joden werkloos geworden. Begin 1942 kregen de Joodse mannen een oproep om gekeurd te worden voor tewerkstelling in de werkkampen. Deze keuring stelde weinig voor. Vrijwel iedereen, hoe arbeidsongeschikt ook, werd goedgekeurd.

Hoewel velen het niet eens waren met de maatregel, durfden zij niet te weigeren. Dit mede door het advies van de Joodse Raad om toch vooral gehoor te geven aan de oproep van de bezetter. Bij weigering zouden sancties volgen tegen de weigeraar en zijn familie. Ondanks het harde werken hadden de mannen in het begin van hun verblijf in de werkkampen nog wel de nodige vrijheid en mochten zich in hun vrije tijd ook buiten het kamp begeven. In het voorjaar en de zomer van 1942 veranderden de omstandigheden in de werkkampen. Het werk werd zwaarder, de rantsoenen en lonen minder, verlof en bezoek werden beperkt. Op de brieven kwam censuur en er werd steeds zwaarder gestraft.



De nazi’s vonden dat de Joden doodschieten niet snel genoeg ging. Daarom bouwden ze concentratiekampen. Uit heel Europa werden de Joden naar deze vernietigingskampen gevoerd. Hier was het nog veel erger dan in de werkkampen … ze werden groep voor groep naar een kamer gestuurd. Hier kwam gas vrij waardoor de inzittende mensen overleden. Voor de nazi’s was dit dagelijkse kost. Vaak kwamen er een aantal treinen per dag aan waar Joden in zaten. Deze werden dan allemaal, vaak de dag zelf nog vergast.


Naarmate de oorlog vorderde wisten vele Joden wat hun te wachten stond. Vele van hun doken onder bij andere gezinnen, in de hoop niet gevonden te worden. Maar vaak sloeg ook hier het noodlot toe. De Duitsers deden huiszoekingen, hierdoor werden ook veel van hun betrapt.

Eens ze op een trein gestopt werden wisten ze wat er ging gebeuren … Ze zagen de dood op hun afkomen!


4 Auschwitz

Een van de bekendste concentratiekampen uit de tweede wereldoorlog is Auschwitz.


Locatie Auschwitz-Birkenau


Nadat de meeste gevangenen in overvolle veewagons naar Auschwitz of Birkenau waren gebracht, werden ze bij aankomst door schreeuwende SS-officieren het perron opgejaagd.

Slechts 20% van de mensen die aankwamen werd geschikt bevonden om te werken. De rest werd meteen vermoord in de gaskamers.









Een lange rij mensen, voornamelijk vrouwen en kinderen, wordt afgevoerd naar de gaskamers.

Ze zouden gaan douchen, werd hen verteld!











Na de selectie werden de mensen die niet meteen naar de gaskamers geleid werden in een 'nummer' veranderd.

Al deze gevangenen moesten zich uitkleden en hun kleren met hun bezittingen in een papieren zak doen. Daarna werden ze helemaal kaal geschoren.
Ze werden in een groot douchelokaal gedreven om zich te wassen met water dat vaak opzettelijk te koud of te warm was.

Na het douchen kregen ze gevangeniskleding. Daarna werden hun persoonlijke gegevens opgeschreven en kregen ze elk een nummer. Dat nummer werd op hun kleding genaaid. Vanaf 1941 kregen de meeste gevangenen hun nummer op hun linker arm getatoeëerd. Auschwitz was het enige kamp waar dit werd gedaan.







Om het kamp stond een dubbele rij prikkeldraad.

Het prikkeldraad stond onder 6000 volt stroom.









Mijn mening

Het is leuk om te zien hoe een 'zwaar' thema luchtig verteld wordt in de vorm van een stripverhaal. Het leuke aan dit verhaal is dat er gebruikt gemaakt wordt van dieren (de kat en de muis). Op deze manier kan je altijd herkennen om welke persoon het gaat. Vooral het idee hierachter vind ik goed gevonden! De katten eten de muizen op ...

Wat me wel is opgevallen tijdens het lezen is dat er veel tijd in kruipt. Bij het lezen van een boek, lees je doorlopend tekst. Hier lees je de tekst en kijk je naar de afbeeldingen. Ik had vaak dat ik lang bleef stilstaan bij één afbeelding. Ik probeerde dan alle items op de afbeelding een betekenis te geven zodat ik het boek volledig begreep. Langs de andere kant is dit dan weer zeer leerrijk op een leuke manier!