Woord voorafNederland kent in tegenstelling tot de Angelsaksische landen geen rijke traditie waar het memoires of autobiografieën van vooraanstaande landgenoten betreft. Het aantal Nederlandse politici dat zijn of haar herinneringen, al dan niet met behulp van een ghost-writer, aan papier heeft toevertrouwd, is niet groot en de kwaliteit van hun memoires is zeer wisselend.Hooggeplaatste Nederlandse militairen die hun levensverhaal geheel of gedeeltelijk opgetekend hebben, zijn op de vingers van een hand te tellen. Het betreft dan bovendien functionarissen, zoals vice-admiraal C.E.L.Helfrich, generaal H.J.Kruls, luitenant-generaal M.R.H.Calmeyer of luitenant-generaal H.A.Couzy (wiens boek slechts een beperkte periode behandelt), die op hetgrensvlak van krijgsmacht en politiek opereerden.Militairen die op een grotere afstand van de Haagse politiek hun taken uitvoerden, kennen minder drempels om hun ervaringen te boekstaven. Het genre van de zogeheten herinneringsliteratuur,vaak geschreven met een specifieke doelgroep van voormalige wapenbroeders voor ogen, floreert als nooit tevoren.Opvallend is dat deze publicaties vooral handelen over de eigen inzet onder oorlogs- of soortgelijke omstandigheden. Boekenplanken kunnen worden gevuld met militaire herinneringsliteratuur over de Tweede Wereldoorlog of over de inzet in Nederlands-Indië, terwijl inmiddels een gestage stroom van publicaties over de lotgevallen van Nederlandse militairen bij het uitvoeren van vredesoperaties het licht ziet. De auteurs lijken de bekende uitspraak vanThomas Hardy te onderschrijven, die ooit opmerkte war makes rattling good history, but peace is poor reading.Kolonel b.d. Gerard J. Felius toont met Einde Oefening op overtuigende wijze aan dat kritische kanttekeningen bij bovengenoemde uitspraak mogelijk zijn. Zijn ervaringen speelden zich namelijk af tegen de achtergrond van de Koude Oorlog, die decennia lang de wereld in de ban hield. De auteur heeft op plezierig leesbare wijze zijn loopbaan van ruim 35 jaar in dienst vande Koninklijke Landmacht voor een breed publiek toegankelijk gemaakt. De auteur heeft in die jaren het nodige meegemaakt en verschaft daarover veel interessante informatie. Als operationele tijger pur sang biedt hij een boeiende kijk achter de schermen van het grootste krijgsmachtdeel,dat zich tijdens de Koude Oorlog nagenoeg volledig concentreerde op zijn hoofdtaak: het bijdragen aan de bondgenootschappelijke verdediging van de Noord-Duitse laagvlakte.Dit boek, dat van binnen uit is geschreven, vormt dan ook een waardevolle aanvulling op de wetenschappelijke studie Met de Blik naar het Oosten. De Koninklijke Landmacht 1945 - 1990,van J.Hoffenaar en B.Schoenmaker, dat in maart 1994 - een maand nadat kolonel Felius met functioneel leeftijdsontslag ging - het levenslicht zag. Met onderkoelde humor beschrijft de auteur de belangrijkste ontwikkelingen in de landmacht en geeft hij weer hoe hijzelf en collegaofficieren de uitdagingen van hun tijd ervoeren en beantwoordden. De lezer krijgt en passant inzicht in de cultuur van de militaire gewelds-organisatie, waarbij de auteur als rondborstige infanterist van zijn hart vaak geen moordkuil maakt.Einde Oefening vult een belangrijke lacune in de Nederlandse militaire geschiedschrijving over de Koude Oorlog, in de zin dat er uit die periode nauwelijks persoonlijke herinneringen te boek zijn gesteld. We mogen de auteur er dan ook dankbaar voor zijn dat hij zijn herinneringen,oorspronkelijk alleen bestemd voor zijn zoon die in zijn voetsporen de officiersopleidingaan de Koninklijke Militaire Academie te Breda volgde, heeft uitgewerkt tot een volwaardig boek. Voor hen die tijdens de Koude Oorlog `s Konings wapenrok droegen, biedt dit boek veel wetenswaardigheden en is het zeker ook een feest der herkenning; voor de generaties post - Koude Oorlog militairen en voor overige geïnteresseerden in de geschiedenis van de krijgsmacht geeft het eerst en vooral inzicht in een historische periode die nog maar net afgesloten is,maar tegelijkertijd zo sterk voltooid verleden tijd lijkt.Ik wens u veel leesplezier toe.Drs P.H.KamphuisDirecteur van het Instituut voor Militaire Geschiedenis