De periode rond 1900 is wel eens onze tweede Gouden Eeuw genoemd; de aanduiding van de bloei van de natuurwetenschappen in Nederland. Geleerden als Lorentz en Zeeman waren tot ver buiten de grenzen beroemd en wonnen met andere Nederlanders Nobelprijzen. Maar ook de literatuur en de schilderkunst floreerden. Het zijn de jaren van de Tachtigers en van de nieuwe Gemeenschapskunst, van Louis Couperus en de jonge Piet Mondriaan. In dezelfde tijd veranderde het land van aanzien door de aanleg van stadswijken met een bijzondere architectuur - Berlage! - en tuindorpen. Pim Mulier richtte, naar Engels voorbeeld, de (Koninklijke) Haarlemsche Footballclub op en Willem Mengelberg dirigeerde Mahler in het nieuwe Concertgebouw. Een waar hoogtij van burgerlijke cultuur.

Dit boek brengt het Nederlandse fin de siècle en het begin van de nieuwe eeuw in kaart. Twee typerende onderwerpen staan daarbij centraal: de secularisatie en de decadentie. Ontkerkelijking, een Europees verschijnsel, werd een bron van nieuwe stromingen en idealen, maar lokte ook een tegenoffensief uit met als wensdroom de protestantse en de rooms-katholieke volkskerk. Even Europees was de decadentie, die een hartstochtelijk besproken thema werd onder de Nederlandse schrijvers en kunstenaars.

Maar hoe ingrijpend waren uiteindelijk al deze invloeden en veranderingen? De auteurs geven antwoord op de vraag in hoeverre de Nederlandse samenleving in deze periode blijft beantwoorden aan het beeld van gematigdheid en tolerantie.