In het volle bewustzijn van de hachelijke onderneming waaraan ik begon, wil ik bij voorbaat clementie vragen bij het lezen van dit werk. De bronnen waren vele en ze zijn verspreid. In zekere zin is de samenstelling van dit overzicht een ontginning. Hoewel er vaak over Nederlands-Indië is geschreven moet ik vaststellen dat er weinig is gezegd over de negentien maanden die verliepen tussen de inval in Nederland op 10 mei 1940 en de overval van Japan op Pearl Harbor op 7 december 1941. Over de drie maanden die de oorlog tegen Japan duurde, van 7 december 1941 tot 8 maart 1942, is meer geschreven, maar naar ik meen zelden iets dat het geheel beschreef. Bij het doornemen van dit relaas zal men dus moeten bedenken dat aan .verkenningen altijd elementen ontbreken en dat bij exploratiewerk nooit alles wordt ontdekt. Het invullen van de leemten laat ik aan de lezer over. Wel heb ik getracht een zo goed en volledig mogelijk beeld te geven van Nederlands-Indië in die periode. Het was een tumultueuze tijd en velen hebben dat of niet begrepen of met willen zien.

Vele kranten, boeken, verslagen en overzichten heb ik doorgenomen. Vele verhalen, om de sfeer te proeven, aangehoord. Ik heb getracht te compileren, op een rij te zetten. Misschien is het te fragmentarisch, te veel in telegramstijl geschreven. Maar een uitputtende studie zou boekdelen hebben gevergd en daarvoor had ik de ruimte niet. Veel dank ben ik verschuldigd aan F. de Rochemont, hoofd van de Indische afdeling van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie te Amsterdam, die mij met woord en daad terzijde heeft gestaan en mij via zijn persoonlijke verameling knipselboeken e.a. op het idee heeft gebracht dit werk samen te stellen.

Het is mijn innige hoop dat mijn werk niet tevergeefs is geweest en dat de lezer nuttige informatie zal verkrijgen over een stuk Nederlandse en Indische geschiedenis.

Jacob Zwaan