Chris Ware wordt beschouwd als een van de belangrijkste striptekenaars. Zestien jaar werkte hij aan zijn nieuwste boek, Rusty Brown, dat een pijnlijk en geschakeerd beeld van menselijk onvermogen schetst.

Chris Ware voert zichzelf in ‘Rusty Brown’ op als zotte tekenleraar, met ‘verwarde esthetische principes’, die onder een rokje gluurt. Elke pagina vormt een geheel. Links toont hij beweging, en hint naar Muybridge. Rechts een scène vanuit meerdere gezichtspunten. Het gezicht, ondersteboven, met hangende stropdas, wordt bijna abstract. Twee panelen zijn gescheiden op de plek waar de tafel staat.

Rusty Brown is een echt boek, een vuistdikke graphic novel, opgedeeld in vier delen, met elk een eigen hoofdpersoon. De vier personages worden geïntroduceerd in het eerste deel, dat de eerste dag beschrijft van twee kinderen, broer en zus, op hun nieuwe school in Omaha, Nebraska.
In het eerste deel lopen er twee tijdslijnen tegelijk op één pagina: bovenin scènes op school met Rusty Brown en zijn vader, die leraar is en onderop, in een reeks van zeven kleine plaatjes (2 bij 3 centimeter), het verhaal van de twee nieuwe kinderen. Dat is een techniek die schrijvers (Paul Auster bijvoorbeeld) hebben gebruikt door een apart verhaal in een voetnoot op pagina’s mee te laten lopen.

Rusty is een sociaal geïsoleerd jongetje, dat superheldenpoppen verzamelt en gepest wordt. Zijn fantasie is zijn manier om te ontsnappen aan de realiteit. Hij stelt zich voor dat hij een ‘absoluut gehoor’ heeft en als ‘Ear Man’ problemen oplost. De twee nieuwe kinderen merken dat het maar een rare school is, met treurige leraren, onder wie de verveelde tekenleraar ‘Mister Ware’. Deze sneue, onder de rokjes van de meisjes kijkende figuur is een knipoog naar het autobiografisch gehalte van de strip. Ware groeide op in Omaha. In de eerste honderd bladzijdes geeft Ware een indringend beeld van verspilde levens, door de tijd te nemen voor bijzonderheden en details. Hij toont de inertie van de volwassenen en de verveling van de jeugd. Soms is dat direct, met vreugdeloze gesprekjes in de lerarenkamer, terwijl te lezen is wat de leraren eigenlijk denken over zichzelf en de anderen. Soms is dat indirect, zoals wanneer een kind wacht tot haar oma gaat rijden, en in zeven (kleine) plaatjes wordt gewacht totdat het licht op groen springt.

De andere drie delen zijn op zichzelf staande vertakkingen. Rusty is niet meer in beeld.

Het tweede deel gaat over zijn vader. Wat een sprong in de tijd naar diens jeugd lijkt, ontwikkelt zich tot een lang en bizar sciencefictionverhaal over wonen op Mars, het enige proza dat deze W.K. Brown ooit gepubliceerd kreeg. De hoofdpersoon is een archetypische figuur: niet in staat met vrouwen te praten, levend in zijn hoofd. Dat wordt weerspiegeld in de episode die volgt over zijn echte leven. Hij wordt als jonge man van zijn eenzaamheid verlost door een vrouwelijke collega. Zij gebruikt hem voor de seks, terwijl hij hoopt op liefde. Ook nu loopt zijn frustratie hoog op.
Geen schrijver, gefaald in de liefde: twee vermorzelde dromen maken van deze W.K. Brown een geslagen man. In onvrede slijt hij zijn dagen, door Ware getoond in verstilde tekeningen. Dat kan Ware als geen ander: een personage volgen in zijn dagelijkse handelingen, die een eindeloze troosteloosheid en leegte uitstralen.

De verrassing dat deel drie gaat over rijkeluiskind Jordan, gemaakt voor een zorgeloos leven, duurt niet lang. Vanaf het moment dat Jordan als kind zijn moeder verliest is hij elk moreel kompas kwijt. Hij is een van de pesters van Rusty. Verder vertoont hij dezelfde seksuele obsessie als de andere mannen in dit boek. Het grote verschil is dat zijn uiterlijk en rijkdom hem succesvol maken bij vrouwen. Maar ook mateloos. Steeds opnieuw gaat hij vreemd en moet dan hertrouwen. Net zoals de Nederlandse schrijver F. Springer zo mooi kon, schetst Ware een smakelijk beeld van de snelle jongen, de patjepeeër, die aan zijn joi de vivre ten onder gaat. Minpunt is dat Ware zijn neergang al te verbeten en verlekkerd tot het einde van Jordans leven volhoudt. Jordan eindigt beschimpt en verlaten door zijn vrouwen en kinderen.

Grandioos is dan weer het slotdeel, waarin de zwarte lerares van de school, Miss Cole, centraal staat. Het is een groot raadsel waarom er maar geen beweging zit in haar bestaan. Met grote sprongen heen en weer in de tijd geeft Ware een beeld van haar, maar het blijft een leven sur place. Rimpelingen zijn er wel, want ze groeit op met racisme en in armoede. Ook als jonge lerares moet ze slikken, zoals wanneer ze cupcakes voor haar klas bakt, maar een wit jongetje zegt dat hij van zijn vader niks mag eten wat door zijn lerares is aangeraakt.

Ondanks vaste bezigheden is de sleur tergend. Toch heeft het verhaal spanning, want ze is eindeloos op zoek naar iets, zonder dat duidelijk wordt wat dat is. Ze speurt in microfiches van oude kranten en in latere jaren op de computer. Ware geeft het antwoord ten slotte plompverloren en dat geeft een schokkende en ontroerende draai aan alles wat er is verteld. Vooral omdat het desondanks een mysterie blijft wat er precies is gebeurd. Het happy end heeft ook nog eens een rouwrandje, want het leven van Miss Cole lijkt al zo goed als voorbij.

Rusty Brown is een meesterwerk van een uitzonderlijk tekenaar!